Analiza strategicznych korzyści i ryzyk powołania Spółdzielni Energetycznej SE dla Gminy

Założenie Spółdzielni Energetycznej SE dla Gminy niesie za sobą szereg korzyści ekologicznych, ekonomicznych i społecznych. W dobie dynamicznie zmieniających się cen energii, rosnących kosztów dystrybucji oraz zwiększającej się świadomości ekologicznej SE stają się atrakcyjnym modelem biznesowym, który może przynieść wymierne korzyści zarówno dla całej Gminy jak i dla jej mieszkańców oraz przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą na jej terenie.

Korzyści Ekologiczne

Podstawową funkcjonowania SE jest lokalne wytwarzanie i zużywanie energii z odnawialnych źródeł (OZE). Dzięki wykorzystaniu elektrowni słonecznych, wiatrowych, biogazowni oraz elektrowni wodnych Gmina może znacząco zmniejszyć emisję gazów cieplarnianych i przyczynić się do ochrony środowiska. Dodatkowo SE pozwalają na efektywne zarządzanie energią, co prowadzi do zmniejszenia zużycia paliw kopalnych i ograniczenia negatywnego wpływu na klimat. Na przestrzeni lat, w miarę rozwoju powołanej SE, Gminy mogą osiągnąć efekt w postaci samowystarczalności energetycznej będący głównym celem jej działalności.

Korzyści Ekonomiczne

Powołanie SE pozwala Gminie na natychmiastowe obniżenie kosztów operacyjnych poprzez wykorzystanie lokalnie wytworzonej energii, która jest zwolniona z części opłat dystrybucyjnych, co prowadzi do znacznej redukcji wydatków. Działanie w ramach SE zapewnia długoterminową stabilizację budżetu, ponieważ ceny energii są ustalane wewnątrz Spółdzielni, a nie dyktowane przez niestabilny rynek, dając Gminie przewidywalność finansową na wiele lat. Model ten umożliwia również generowanie nowych przychodów przez efektywne wykorzystanie istniejących i planowanych instalacji OZE oraz dostęp do preferencyjnych programów dotacyjnych i pożyczkowych, które wspierają dalsze inwestycje proekologiczne i uniezależnienie energetyczne Gminy. W rezultacie Gmina nie tylko oszczędza, ale też efektywnie zarządza swoim majątkiem, przekształcając koszty stałe w potencjał rozwojowy i zyskując pozycję samowystarczalnego ośrodka energetycznego.

Korzyści Społeczne

Spółdzielnia Energetyczna staje się katalizatorem zmian, który wzmacnia więzi lokalne i zaufanie do samorządu.

Forma spółdzielcza zapewnia mieszkańcom i przedsiębiorcom realny wpływ na kierunek rozwoju energetycznego, budując poczucie współodpowiedzialności i angażując społeczność w decyzje. Wprowadzanie lokalnych źródeł OZE bezpośrednio przyczynia się do poprawy jakości powietrza i zdrowia publicznego, spełniając jednocześnie cele ekologiczne Gminy. Dzięki stabilności cen i oszczędnościom na rachunkach dla członków, SE podnosi dobrobyt i siłę nabywczą społeczności, a angażowanie lokalnych przedsiębiorców do realizacji projektów wspiera tworzenie zielonych miejsc pracy.

Przykłady i Modele SE

W Polsce istnieje kilka modeli spółdzielni energetycznych, które mogą być dostosowane do potrzeb Gminy.

• Model samorządowy – dedykowany dla samorządów, pozwala Gminie na pełną kontrolę nad spółdzielnią i ponoszenie wydatków inwestycyjnych. Dzięki temu modelowi Gmina wytwarza energię na potrzeby własne bez konieczności przeprowadzania postępowania przetargowego.
• Model Przedsiębiorczy/ Rolniczy – polegający na efektywnej sprzedaży nadwyżek energii pomiędzy przedsiębiorcami, rolnikami oraz JST i gospodarstwami domowymi
• Model Mieszany – wykorzystanie efektu synergii pomiędzy różnymi technologiami uwzględniający różne profile zużycia w celu maksymalizacji wykorzystania posiadanych źródeł OZE

Podsumowanie

Założenie SE w Gminie to krok w stronę zrównoważonego rozwoju, który przynosi korzyści ekologiczne, ekonomiczne i społeczne. Dzięki inwestycjom w odnawialne źródła energii, Gmina może stać się niezależna energetycznie, obniżyć koszty energii oraz zwiększyć aktywność społeczną mieszkańców. SE to przyszłość lokalnej energetyki, która pozwala na efektywne zarządzanie energią i wspiera rozwój społeczności lokalnych.

I Korzyści strategiczne i operacyjne (Model Dualny – szybkie i długoterminowe efekty)

Model Spółdzielni Energetycznej (SE) pozwala Gminie na osiągnięcie celów finansowych i strategicznych w perspektywie krótko terminowej (obniżenie cen energii) i długo terminowej (niezależność energetyczna).

1. Maksymalizacja oszczędności

Korzyść dla Gminy	Mechanizm działania	Efekt
Niższa cena energii z redukcją opłat dystrybucyjnych	Energia zużyta wewnątrz SE (bilansowana lokalnie) jest zwolniona ze zmiennych opłat dystrybucyjnych, opłaty mocowej, kogeneracyjnej oraz OZE – oszczędności, które można uzyskać tylko poprzez SE	Natychmiastowa redukcja kosztów o 15% – 30% dla wszystkich punktów poboru energii (PPE) objętych bilansowaniem przyłączonych do SE.
Zwiększona zdolność inwestycyjna (nowość)	Oszczędności operacyjne wygenerowane dzięki SE zwalniają środki budżetowe, które mogą zostać przekierowane na inne priorytetowe inwestycje lub dalszy rozwój infrastruktury OZE w Gminie.	Efektywne wykorzystanie budżetu i samofinansowanie kolejnych projektów rozwojowych.

 

2. Pełna niezależność i dywersyfikacja źródeł (Wielokryterialna stabilność)

Korzyść dla Gminy	Mechanizm działania	Efekt
Wykorzystanie pełnego potencjału OZE	Możliwość włączenia istniejących (np. dachowe PV na szkołach), planowanych (nowe inwestycje) oraz wytwórców zewnętrznych (rolnicy, lokalne firmy) w ramy jednej SE.	Maksymalne wykorzystanie lokalnej energii. Ustabilizowanie profilu produkcji i zużycia dzięki różnorodności źródeł (PV, biogaz, wiatr), co minimalizuje ryzyko bilansowania.
Stabilność cenowa	Cena energii ustalana jest przez członków, niezależnie od niestabilnych cen na Towarowej Giełdzie Energii.	Długoterminowe zabezpieczenie budżetu Gminy przed szokami cenowymi i nieprzewidywalnością rynku.
Wsparcie rozwoju lokalnego	Model SE pozwala na inwestowanie przez Gminę w infrastrukturę energetyczną, która jednocześnie przynosi korzyści ekonomiczne sobie, mieszkańcom i lokalnym przedsiębiorcom.	Przekształcenie Gminy w Lokalne Centrum Energetyczne i zwiększenie atrakcyjności inwestycyjnej.
Aspekt społeczny	Spółdzielcza forma prawna zapewnia członkom realny wpływ na zarządzanie i kierunki rozwoju energetycznego.	Wzmocnienie więzi społecznych i wzrost zaufania mieszkańców do władz lokalnych poprzez bezpośrednie korzyści finansowe.

 

II Przykłady Modeli Spółdzielni Energetycznych

1. Model Samorządowy (Dominacja Gminy)

Jest to model skoncentrowany na efektywnym wykorzystaniu majątku publicznego, którego głównym celem jest maksymalizacja oszczędności na rachunkach za energię dla jednostek samorządu terytorialnego oraz wzmocnienie bezpieczeństwa energetycznego w dążeniu do niezależności energetycznej Gminy.

Element	Charakterystyka	Korzyść
Główny cel	Obniżenie kosztów energii dla jednostek samorządu terytorialnego (JST).	Maksymalne oszczędności m.in. na szkołach, wodociągach, oczyszczalniach ścieków i budynkach gminnych.
Skład członkowski	Gmina jest członkiem Wytwórcą i Odbiorcą. Udział biorą Gmina i spółki gminne posiadające źródła OZE.	Gmina utrzymuje pełną kontrolę nad strategią energetyczną i decyzjami inwestycyjnymi.
Technologia	Istniejące i planowane instalacje OZE będące własnością Gminy.	Efektywne wykorzystanie majątku publicznego

2. Model Przedsiębiorczy/ Rolniczy / Małej Wsi (Dominacja Wytwórców)

Ten model jest często spotykany na terenach wiejskich i koncentruje się na zagospodarowaniu nadwyżek energii oraz wspieraniu działalności lokalnych przedsiębiorców w połączeniu z działalnością rolniczą.

Element	Charakterystyka	Korzyść
Główny cel	Efektywna sprzedaż nadwyżek energii przez lokalnych wytwórców (rolników, przedsiębiorców) i obniżka cen dla odbiorców.	Korzystniejsza cena sprzedaży dla wytwórców niż w systemie net-billingu oraz niższe koszty energii dla gospodarstw domowych.
Skład członkowski	Wytwórcy są siłą napędową (przedsiębiorcy i rolnicy z dużymi instalacjami PV, biogazownie). Odbiorcami są głównie okoliczni przedsiębiorcy i rolnicy oraz JST i gospodarstwa domowe.	Stabilna sieć odbiorców dla energii wytworzonej na terenach wiejskich i miejsko-wiejskich.
Technologia	Zazwyczaj biogazownie, duże instalacje PV na gruntach rolnych.	Duże zapotrzebowanie na energię zapewnione jest przez elektrownie PV, wiatrowe oraz biogazownie, które zapewniają stabilność wytwarzanej energii.

3. Model Mieszany (Zrównoważony)

Jest to najbardziej elastyczny i kompleksowy model, który łączy interesy różnych grup w celu maksymalizacji bilansowania.

Element	Charakterystyka	Korzyść
Główny cel	Optymalne bilansowanie energii w ciągu doby i roku, maksymalizujące oszczędności wszystkich członków.	Największa odporność na ryzyko bilansowania i maksymalne wykorzystanie ulg dystrybucyjnych.
Skład członkowski	Zrównoważony skład obejmujący Gminę, dużego wytwórcę, lokalnych przedsiębiorców (np. sklepy, zakłady produkcyjne) oraz mieszkańców.	Dzięki różnym profilom zużycia (domy wieczorem, firmy w dzień, oświetlenie uliczne), bilans godzinowy jest bardziej stabilny.
Technologia	Kombinacja różnych źródeł, np. z magazynem energii PV (przeważająca produkcja w lato) oraz elektrownie wiatrowe (produkcja w okresie jesiennym, zimowym), biogazownie całodobowo	Wykorzystanie efektu synergii między różnymi technologiami, co zapewnia największą niezależność od sieci zewnętrznej.

W Państwa przypadku, ze względu na priorytety Gminy (oszczędności i niezależność), Model Samorządowy lub Model Mieszany z dużą rolą Gminy będą najbardziej efektywne.

III Ryzyka i zagrożenia – Ryzyko Regulacyjne i Prawne

Ryzyko	Opis	Strategia Zarządzania Ryzykiem (Mitigacja)
Ryzyko zmian w Ustawie o OZE	Możliwość wprowadzenia niekorzystnych zmian w formule bilansowania, która jest kluczowa dla opłacalności SE.	Wymóg stałego monitoringu legislacyjnego oraz elastyczności zapisów statutowych. Model zrównoważony technologicznie jest bardziej odporny na zmiany.
Ryzyko utraty statusu SE	Niedopełnienie kryteriów (np. 70% OZE, 3 sąsiadujące Gminy, do 10 MW mocy), skutkujące wykreśleniem z Wykazu KOWR i utratą zwolnień.	Współpraca z doświadczonym podmiotem (jak OZE Rentier), który zapewnia zgodność formalno-prawną na etapie tworzenia i bieżącego zarządzania SE.
Ryzyko OSD	Nieterminowe rozliczenia w SE poprzez OSD oraz brak uzyskania warunków przyłączeniowych dla nowych jednostek wytwórczych.	Konieczność ustanowienia precyzyjnych umów ze Spółkami Obrotu oraz monitorowanie realizacji ich obowiązków, aby uniknąć nieprawidłowości.

 

 

Ryzyko Operacyjne i Techniczne

Ryzyko	Opis	Strategia Zarządzania Ryzykiem
Ryzyko bilansowania (nadwyżki/niedobory)	Brak dopasowania wytwarzania (np. słoneczny dzień) do zużycia prowadzi do konieczności zakupu brakującej energii po cenach rynkowych.	Przeprowadzenie audytu energetycznego Gminy oraz aktywny system zarządzania stroną popytową (DSR). Wykorzystanie magazynów energii (jeśli planowane).
Ryzyko awarii kluczowej instalacji	Awaria największego wytwórcy może w znacznym stopniu ograniczyć dostawy z SE i zmusić SE do zakupu energii z sieci po cenach umowy kompleksowej.	Dywersyfikacja źródeł i technologii oraz wprowadzenie do umów wewnętrznych klauzul zobowiązujących wytwórców do utrzymania wysokiej sprawności instalacji.
Ryzyko kapitałochłonności	Konieczność wniesienia wkładów (udziałów) przez Gminę jako członka oraz ewentualne inwestycje w infrastrukturę wytwórczą.	Precyzyjne określenie wkładów w statucie oraz minimalizacja wkładu własnego poprzez pozyskanie środków z programów dedykowanych rozwojowi SE

 IV. Konkluzja i Rekomendacja

Powołanie Spółdzielni Energetycznej jest strategicznie uzasadnione i stanowi jeden z najbardziej efektywnych mechanizmów optymalizacji kosztów energii dla jednostek samorządu terytorialnego w Polsce. Kluczowym czynnikiem sukcesu jest minimalizacja ryzyka operacyjnego poprzez dokładne bilansowanie energetyczne i skorzystanie ze sprawdzonego know-how w zakresie procedur prawnych i administracyjnych (rejestracja KRS, KOWR, wewnętrzna oraz zewnętrzna dokumentacja formalno – prawna założycielska, pomiędzy członkami a SE i spółką obrotu, raportowanie).

Rekomendujemy niezwłoczne rozpoczęcie prac od audytu energetycznego, który pozwoli ustalić optymalną strukturę członkostwa i technologii, maksymalizując w ten sposób zwolnienia z opłat dystrybucyjnych na każdym zidentyfikowanym PPE.

Jesteśmy gotowi przedstawić szczegółowy plan wdrożenia.